2.1. Pochodzenie języka gruzińskiego (klasyfikacja genetyczna)

„2. Miejsce gruzińskiego wśród języków świata”

* Uwaga: istnieją inne transliteracje, a i wyżej podane są stosowane niekonsekwentnie. Dla każdego nowego opracowania należy więc dokładnie sprawdzić co miał na myśli autor stosując apostrof, kropkę, itd.

Litery „duże” nie są „duże” w takim sensie, jak w alfabecie łacińskim i oficjalnie nie są nawet częścią alfabetu gruzińskiego. Używa ich się w nawiązaniu do pierwszego alfabetu gruzińskiego zwanego მრგ(ვ)ლოვანი · mrg(v)lovani · zaokrąglony lub ასომთავრული · asomtavruli (gdzie ასო · aso oznacza litera, მთავრული · mtavruli oznacza duża litera / kapitalik). Używane są one w napisach, szyldach, tytułach i na tablicach. W tekście używa się liter „małych”, czyli mxedruli. Nazwy, nazwiska i imiona także zaczynają się od liter „małych”. Litery „małe”, podobnie jak łacińskie, są trójdzielne (mają część górną, środkową i dolną). Uwaga: litery pokazane na wskazanej w powyższym linku stronie Wikipedii są właśnie literami asomtavruli w sensie współczesnym, a nie historycznym (nie jest to pierwszy alfabet gruziński), więc występuje tam błąd. Prawdziwy kształt liter pierwszego historycznie alfabetu gruzińskiego pokazano np. tutaj.

Litery „duże” w tabeli to wariant liter „małych” (czyli alfabetu mxedruli), wprowadzony w 1728 roku przez Nikoloza Tbileli. Wariant ten nazywa się (მხედრულის) მთავრული · (mxedrulis) mtavruli · główne (rycerskie) - w praktyce duże litery / kapitaliki. Używane są one w napisach, szyldach, tytułach i na tablicach. W tekście używa się liter „małych”, czyli mxedruli. Nazwy, nazwiska i imiona także zaczynają się od liter „małych”. Litery „małe”, podobnie jak łacińskie, są trójdzielne (mają część górną, środkową i dolną). Były próby łączenia liter mxedruli i mtavruli w tym samym słowie na wzór europejski, ale nie zostały one dobrze przyjęte i nie upowszechniły się. Uwaga: nie mylić z pierwszym alfabetem gruzińskim, czyli ასომთავრული / მრგ(ვ)ლოვანი · asomtavruli / mrg(v)lovani (ასო · aso · litera, მთავრული · mtavruli · główny, მრგ(ვ)ლოვანი · mrg(v)lovani · zaokrąglony, czyli w praktyce kapitaliki / duże litery). Po tym alfabecie, a przed alfabetem mxedruli, Gruzini używali jeszcze innego alfabetu: ნუსხური · nusxuri · minuskuła. Alfabety te można zobaczyć np. tutaj.

i glottalizowany ejektywny, dawniej zwany abruptywnym.

i ejektywny, zwany też abruptywnym.

Zarówno aspiracja, jak i ejektywność w języku gruzińskim mogą być realizowane z różną intensywnością. Powyżej opisano artykulację ejektywną w zakresie „minimum”. Jednak w niektórych przypadkach - w zależności od indywidualnych preferencji, stylu wypowiedzi lub sąsiedztwa innych głosek - artykulacja ta może być uzupełniona o mniej lub bardziej słyszalne zwarcie krtaniowe. Tak więc termin „glottalizacja” może oznaczać użycie krtani jako „pompy” powietrza oraz jako wtórnego miejsca artykulacji, w którym następuje częściowe udźwięcznienie spółgłoski ejektywnej, które właściwie jest tożsame z intensywniejszą dźwięcznością samogłoski następującej po spółgłosce ejektywnej. Z tego powodu spółgłoski ejektywne bywają nazywane półdźwięcznymi. W skrajnym przypadku ejektywność bywa traktowana jako brak przydechu, co ma związek z traktowaniem „neutralnych” głosek zwartych w zapożyczeniach z języków europejskich do gruzińskiego jako ejektywne, np. პროტაგონისტი · protagonisti · protagonista. Poniższe przykłady ilustrują różnice między spółgłoskami zwartymi bezdźwięcznymi przydechowymi (w lewej kolumnie) i ejektywnymi (w kolumnie prawej). Ejektywność słychać tu najsłabiej w wyrazie პერი · peri · piana.

Poniższe przykłady ilustrują różnice między spółgłoskami zwartymi bezdźwięcznymi przydechowymi (w lewej kolumnie) i ejektywnymi (w kolumnie prawej).

Kolejne przykłady (w kolumnach nr 1, 2 i 3 - odpowiednio przed samogłoską, spółgłoską dźwięczną szczelinową lub zwarto-otwartą i zwartą:

	1	2	3
	პირი	პლაზმა	პწკარი
	piri	plazma	pckari
	usta	plazma	wiersz *
	ტანი	ტრანზიტი	ტკბილი
	tani	tranziti	tkbili
	tułowie	tranzyt	słodki
	კუ	კლდე
	ku	klde
	żółw	skała
	კუ	კვლავ
	ku	kvlav
	żółw	znowu
	წამი	წვეთი	წყალი
	cami	cveti	cqali
	sekunda	kropla	woda
	ჭაჭა	ჭრა	ჭკა
	dada	dra	dka
	czacza **	cięcie	kawka ***
	ყავა	ყვავი	მბრწყინავი
	qava	qvavi	mbrcqinavi
	kawa	kwiat	błyszczący

Ejektywności może towarzyszyć zwarcie krtaniowe, zwane glottalizacją. Glottalizowane są tylko te spółgłoski ejektywne, po których stoi samogłoska:

	პირი	პლაზმა	პწკარი
	piri	plazma	pckari
	usta	plazma	wiersz *
	ტანი	ტრანზიტი	ტკბილი
	tani	tranziti	tkbili
	tułowie	tranzyt	słodki
	კუ	კლდე
	ku	klde
	żółw	skała
	კუ	კვლავ
	ku	kvlav
	żółw	znowu
	წამი	წვეთი	წყალი
	cami	cveti	cqali
	sekunda	kropla	woda
	ჭაჭა	ჭრა	ჭკა
	dada	dra	dka
	czacza **	cięcie	kawka ***
	ყავა	ყვავი	მბრწყინავი
	qava	qvavi	mbrcqinavi
	kawa	kwiat	błyszczący